Eenzaamheid

Al jong kon ik me soms eenzaam voelen. Merkwaardig genoeg was dat meestal als ik in het gezelschap verkeerde van andere mensen, bijvoorbeeld op een verjaardag. Iedereen leek zich bijzonder goed te vermaken en ik zat ertussen en dacht: “Wat hebben al die mensen met elkaar? Ik hoor er niet bij”. Ik voelde me leeg.

Als ik alleen op mijn kamer zat huiswerk te maken met op de achtergrond een mooi muziekje, voelde ik me helemaal niet alleen, laat staan eenzaam. Ik vulde me met mooie muziek, las boeken die me aanspraken en leerde over dingen, die mijn interesse hadden. Ik voelde me vol en vervuld. Terwijl je dan toch zou verwachten dat in het alleen zijn de eenzaamheid aanwezig zou zijn. Niet dus.

Er zijn veel vormen van eenzaamheid: sociaal geïsoleerd zijn, verlaten zijn, beknot zijn, ingekeerd zijn, verveeld zijn, stuurloos zijn, ongehoord zijn, gegijzeld zijn en verloren zijn. In mijn werk als geestelijk verzorger kom ik al deze verschillende soorten eenzaamheid tegen in de gesprekken.

Maar in mijn werk kom ik nog een heel andere vorm van eenzaamheid tegen. Dat is existentiële of spirituele eenzaamheid. Die ken ik zelf trouwens ook, en jij ook, want deze is gegeven met het feit dat we mens zijn. Deze eenzaamheid bestaat erin dat alleen ik verantwoordelijk ben voor mijn leven en sterven. Niemand kan die verantwoordelijkheid van mij overnemen. Het is de kloof tussen “ik” en de rest van de wereld. Dit willen we graag vergeten en daarom zoeken we afleiding in dagelijkse bezigheden. Maar feit blijft dat niemand anders mijn leven kan leven en mijn dood kan sterven dan ik. Eenzaamheid, de vele vormen die hierboven beschreven zijn, wordt vaak gezien als een verlies of een gemis, een gemis aan vrienden, contact, verbinding, mensen die zijn overleden, enzovoort. Die vormen van eenzaamheid bestaan en waar we dat kunnen mogen we elkaar steunen om te voorkomen dat mensen op die manier eenzaam zijn. Dat is het doel van de “Week tegen de eenzaamheid”. Een mooi en nastrevenswaardig doel.

Existentiële eenzaamheid

Existentiële of spirituele eenzaamheid, met ons menszijn gegeven, kunnen we niet bestrijden. Sterker nog: die is kostbaar en die mogen we bewaken. Ik zou deze eenzaamheid liever omschrijven als een ruimte of een mogelijkheid. Die kun je ervaren als je alleen met jezelf bent, zonder afleiding van anderen, TV, Facebook, of wat dan ook.

Deze ruimte schept de mogelijkheid om jezelf steeds beter leren kennen. Om de vraag te  beantwoorden: Wat is de zin van mijn leven? Waarom ben ik op aarde? We kunnen door de barsten in ons leven sterker worden, want hoe gaan we met die eenzaamheid, dat verlies of verdriet om? We hebben geen keuze in welke dingen er in ons leven gebeuren, maar we hebben wel een keuze in hoe we ermee omgaan. Deze ruimte schept de mogelijkheid tot persoonlijke groei.

Een paar jaar geleden was ik in een klooster voor een meerdaagse stilteretraite. Vier of vijf dagen in stilte doorbrengen, helemaal op mezelf. Ik zocht daar de stilte en daarmee de existentiële eenzaamheid bewust op. Dat was een spannend avontuur, waar ik best tegenop zag, waarin ik veel dingen van mezelf tegenkwam. Angst, verdriet, leegte, eenzaamheid. Maar uiteindelijk kwam er acceptatie en rust. Ik mag zijn wie ik ben, ik ben goed zoals ik ben. Ik doe ertoe. Ik ben geliefd door de bron van leven die in mij is. Naar aanleiding daarvan schreef ik het gedicht onderaan dit stukje.

Die weg daarnaar toe is er een met hobbels en kuilen, met bergen en diepe dalen. En vaak raken we de ervaring van geliefd zijn ook weer kwijt. En gaan we op een later moment in ons leven weer verder met die zoektocht. Omdat we mensen zijn die steeds groeien, zich ontwikkelen en veranderen.

Maar die existentiële of spirituele eenzaamheid is de basis van ons leven, een tegenwicht tegen alle afleiding in onze snelle maatschappij. De grond waarin we staan. Dat is een eenzaamheid die we niet kwijt mogen raken. Daarom zou er wat mij betreft ook een “Week voor de existentiële eenzaamheid” georganiseerd mogen worden.

Stilte (tussen woestijn en weldaad) 

Stilte
Ik reis
door de woestijn
leegte
verdriet
eenzaamheid

Stilte
Ik reis
door de woestijn
herinneringen
keuzes
pijn

Stilte
Ik reis
door mijn leven
dankbaarheid
vreugde
zegen

Stilte
Ik ontmoet 
mezelf
goed gezelschap
mooi mens 
eigenlijk

Stilte
Ik reis 
met mezelf
Ontmoet de bron
die in mij is
Leven