Deze zesde blog gaat over middelen en verslaving. Veel patiënten hebben een of meerdere verslavingen naast een psychiatrische ziekte, wat herstel belemmerend kan werken.
Jongeren met psychische problemen zijn vaak gevoeliger voor verslaving. Groepsdruk, problemen vermijden/ niet willen voelen zijn dan redenen die er voor kunnen zorgen dat incidenteel gebruik overgaat in onrustig worden als je niet kunt gebruiken.
Allereerst kort wat informatie over wat verslaving inhoudt.
Verslaving
Een verslaving is lichamelijk en/of geestelijk afhankelijk zijn van één of meerdere middelen. De afhankelijkheid daarvan gaat gepaard met het gedwongen doorgaan/ gebruiken van het middel of middelen.
Wanneer ben je verslaafd?
Wanneer je niet meer de drang kunt beheersen tot het gebruik van die middelen waarvan je lichamelijk en/of geestelijk afhankelijk bent geworden. Er zijn twee soorten verslavingen. Namelijk de verslaving aan stoffen/middelen en verslaving aan gedrag/handelingen.
Verslaving aan stoffen: bijvoorbeeld een verslaving aan alcohol, nicotine, drugs, medicatie. Bij een verslaving aan stoffen of middelen wordt de verslaving in stand gehouden door het blijven gebruiken van middelen.
Verslaving aan gedrag : bijvoorbeeld een verslaving aan gamen, shoppen, gokken, seks, eten, etc…. Bij een verslaving aan gedrag ontstaat er een kick door handelingen die worden uitgevoerd waardoor je dit wilt blijven herhalen.
Als je verslaafd bent dan vertoon je verslavingsgedrag. Je zult het volgende kunnen ervaren:
- Je bent constant bezig met het middel om een bepaald effect te bereiken.
- Door verlangen (hunkering/craving/ zucht) ontstaat een herhalend patroon.
- Dit patroon is niet of nauwelijks te doorbreken.
- Je dagelijkse leven lijdt hieronder.
Hoe herken je verslavingsgedrag?
Er zijn een aantal algemene symptomen die je als hulpverlener kunt herkennen zoals algehele malaise, slaapproblemen, psychische ( stress, onrust) en sociale problemen (relaties, werk), lichamelijke problemen ( tremoren, gewichtsverlies, overmatig transpireren).
Bij geestelijke afhankelijkheid verlang je zo naar het middel dat je alleen nog maar kunt denken aan het gebruiken van het middel, dit geeft je het gevoel niet meer zonder te kunnen.
Bij lichamelijke afhankelijkheid is je lichaam gewend geraakt aan het gebruik van een middel. Dit zorgt ervoor dat als je het middel niet gebruikt, je lichaam gaat protesteren. Dit kan resulteren in ziekteverschijnselen zoals koorts, misselijkheid, hoofdpijn en slapeloosheid. De zogenaamde ontwenningsverschijnselen.
Hoe ontstaat verslaving?
Drugs beïnvloeden de werking van stofjes die elektrische signalen van de ene zenuw naar 
de andere zenuw overbrengen. Daardoor worden bepaalde hersengedeelten gestimuleerd of geremd. Hierdoor ontstaat een beloningssysteem.
Dopamine behoort tot het beloningssysteem van onze hersenen en zorgt ervoor dat je je tevreden en beloond voelt. Iedereen herkent bijvoorbeeld al welke druk er uit gaat van de “ping” die je mobiel maakt als er een nieuw bericht binnenkomt. Door middelengebruik ontstaat meer dopamine. Hierdoor voel je je anders, prettiger, sterker en meer alert. Ook kun je vlucht of vechtgedrag vertonen. Omdat dit vaak goed voelt, wil je dit gevoel herhalen. Door herhalen ga je vaker gebruiken en heb je steeds meer nodig om hetzelfde effect te krijgen. Zo ontstaat er verslavingsgedrag. Een filmpje op Youtube ( Nuggets) geeft heel duidelijk de essentie weer van de verslaving. Dit wordt door alle deelnemers heel erg herkend.
Oorzaken van verslaving
Er zijn verschillende oorzaken van verslaving:
Bij 35-80% van de verslaafden speelt erfelijkheid een rol bij de ontwikkeling van een verslaving.
Kinderen waarbij een of beide ouders verslaafd zijn geweest hebben meer kans op het ontwikkelen van een verslaving.
Daarnaast kunnen persoonlijke- en omgevingsfactoren ook een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan een psychische stoornis, het vroegtijdig verlaten van school of financiële problemen.
In de module bespreken we kort de theorie . Daarnaast is er veel aandacht voor de ervaringen en gedachten die de deelnemers hebben met en over verslavingsgedrag. Onze ervaringsdeskundige sluit aan in deze module en gaat met name in op het gedrag die verslaving in stand houdt en je eigen verantwoordelijkheid hierin.
We praten over de verschillende emoties die vaak leiden tot het toegeven aan de verslaving, de “HALT” ( hungry, angry, lonely en tired) . Een gezonde leefstijl biedt dus handvatten om ook met zucht om te gaan omdat je door een goede zelfzorg invloed kunt uitoefenen op deze emoties ( door voeding, balans, sociale contacten en slaap).
We geven ook tips mee om weerstand te bieden aan de verleiding ( “wilskrachtspier” kun je een beetje trainen) . Bijvoorbeeld door je voor te stellen dat de zucht als een golfbeweging even aanzwelt maar ook weer af gaat nemen. Of door afleiding te zoeken ( even wandelen, iemand bellen) of bepaalde associaties te veranderen dus als je bij de koffie altijd zin in een sigaret krijgt drink dan een glas water of eet een stuk fruit
Belangrijk is om kleine haalbare stapjes hierin te zetten en oog te hebben voor wat goed gaat. Beloon jezelf ook voor de overwinningen die je behaalt!]
