Als systeemtherapeut in de verslavingspsychiatrie weet ik hoe cruciaal het is om de familie en vrienden van de cliënt die zich bij ons aanmeldt voor hulp, erbij te betrekken. Dat is ongelooflijk belangrijk voor het slagen van de behandeling.
Hoe ziet een systeembenadering in de verslavingspsychiatrie eruit? In de meest ideale werkwijze gaat het erom dat de patiënt, de achterban en de hulpverlening overeenstemming hebben over de behandelaanpak en dat zij gezamenlijk behandelafspraken maken. In de verslavingspsychiatrie krijgt dit op verschillende manieren vorm. Bijvoorbeeld door het geven van voorlichting aan cliënten, het betrekken van naasten tijdens de poliklinische- of opnameperiode, informatieavonden voor op de verschillende afdelingen, (vervolg)gesprekken en ondersteuning van naastbetrokkenen door ons en door een ondersteuningsgroep verslavingspsychiatrie van Dimence.
Redders hebben hun eigen motieven
Bij al die activiteiten is de relationele wisselwerking tussen mensen een belangrijk aandachtspunt. In de verslavingsproblematiek is soms sprake van een co-verslaving. In de literatuur over verslaving is bekend dat de meeste verslaafde mensen alleen functioneren wanneer zij op een of andere manier door anderen worden geholpen en ‘gered’. Dat gebeurt vaak goedbedoeld en soms onbewust, maar als het een patroon wordt heeft dat ‘redden en de controle en verantwoordelijkheid overnemen’ van degene die verslaafd is, vaak een averechtse uitwerking. Bekend is de uitspraak dat verslaafde mensen verslaafd kunnen blijven dankzij de redders. De redders hebben vaak hun eigen motieven waarom zij dat (te) lang volhouden. Bepalend is vaak de terechte angst dat mensen, die van elkaar houden, elkaar kwijt zullen raken. In behandelingen is het belangrijk dat dit fenomeen wordt blootgelegd en besproken.
Kind als bliksemafleider
Zoals verslaving voor een individu bijna altijd een functie heeft, kan gebruik van middelen en/of verslavingsgedrag ook een functie hebben voor relaties. Zo kan het zijn dat in een sociaal systeem de relationele spanningen worden verwerkt via een bliksemafleider. Bijvoorbeeld als een ouderpaar relationele problemen heeft en een kind ‘lastig’ wordt (de last overneemt). Het kind kan onder die druk verslaafd worden. In dit voorbeeld is het gezonde relationele evenwicht verstoord. Door hier in de behandeling aandacht voor te hebben kan een gezondere manier van omgaan met elkaar bereikt worden. De kans op minder stress voor alle betrokkenen kan zo helpen om de verslaving uit te bannen.
