Door Kirsten Booij

Wat ik van ervaringsdeskundigheid weet is dat wij het binnen het SCOS gebruiken, er waarde aan hechten en dat we er open voor staan als professionals en cliënten dit willen gaan inzetten. Wij maken hier dankbaar gebruik van.

Vanuit de vakgroep PEPPER heb ik een aantal collega’s mogen interviewen omtrent ervaringsdeskundigheid. Hoe kijken mijn collega’s hier tegen aan? Zetten zij dit zelf wel eens in? Wordt personeel gestimuleerd om dit ook in te zetten bij Dimence? Daarnaast hebben we het ook over de komst van Zorgprofessionals Met Ervaringsdeskundigheid (ZME) en Ervaringsdeskundigen in je team.

Mijn tweede interview heb ik gehouden met Fried Lubbers. Hij heeft op een klinische afdeling gewerkt als B verpleegkundige op een high care opname afdeling. Daarnaast heeft hij ook ambulant gewerkt als Sociaal psychiatrische verpleegkundige bij Jeugd en bij de crisisdienst wat tegenwoordig IHT heet. Hij is momenteel teamleider bedrijfsvoering bij het SCOS voor team Intensieve Behandeling Autisme (IBA) en voor team Ontwikkelingsgerichte Behandeling Autisme (OBA).

Fried: “Wat ik van ervaringsdeskundigheid weet is dat wij het binnen het SCOS gebruiken, er een meerwaarde aanhechten en dat we open staan voor professionals en cliënten die dit willen gaan inzetten. Wij maken hier dankbaar gebruik van.” Wat Fried ook weet, is dat er een discussie gaande is over hoe dit ingezet moet worden. Fried is daar niet nauw bij betrokken maar hij volgt dit vanaf de zijlijn. Fried kent het verschil tussen een zorgprofessional met ervaringsdeskundigheid en een ervaringsdeskundige en zegt hierover: “Het zit hem in de naam, je hebt zorgprofessionals die hun ervaringsdeskundigheid inzetten naast hun zorgtaken en je hebt ervaringsdeskundigen die geen zorgopleiding hebben gedaan maar wel hun ervaringsdeskundigheid inzetten.”

Fried heeft zijn ervaringskennis wel eens ingezet als ouder toen hij ouders begeleidde bij Jeugd. Hij merkte dat wanneer het iets was waar hij zelf ervaring mee heeft zoals het ouderschap hij zich beter kon inleven en invoelen. Het gesprek voelde dan meer gelijkwaardig. 

Hij vindt het een meerwaarde om iemand aan te nemen binnen je team met ervaringsdeskundigheid omdat ervaringsdeskundigen meer op gelijkwaardig niveau kunnen ondersteunen op het gebied waar zij ervaringsdeskundig in zijn. Hij zegt: “Stel, er komt iemand bij mij die zegt: ‘ik heb mij gesneden omdat ik spanning heb’. Ik heb daar van alles over bedacht en geleerd. Ik heb ervaring in het begeleiden van mensen die  bekend zijn met zelfbeschadiging maar ik heb het nooit zelf gedaan. Dus daar mis ik iets. Dat hoeft niet fout te zijn, maar daar mis ik wel iets. Ik weet alleen niet of het altijd goed is om ervaringsdeskundigheid in te zetten. Vanuit mijn ervaring bij jeugd loop je ook het risico dat je dan mee gaat in de ellende. Dat is het risico wat je mee neemt en dat moet je voor jezelf wel goed kunnen afbakenen. Volgens mij is het ook best ingewikkeld om je eigen ervaringen altijd ten dienste van de hulpverlening aan anderen in te zetten.”

Op het moment dat je in gesprek gaat over dat wat je hebt meegemaakt kan het ook voor triggers zorgen. Je moet goed opletten dat je niet jouw gevoel gaat projecteren op de ander. Dat is wel een risico. Volgens mij maakt dat het voor mensen met ervaring ook ingewikkelder. Er zitten voordelen aan, dat je waarschijnlijk dingen beter begrijpt, maar daar zit ook een risico in. Volgens mij is het een gave als je dat kan afbakenen”.

Als het een positieve bijdrage kan leveren aan het herstel van cliënten waarom zou je dan geen ervaringsdeskundige of zorg professional met ervaringsdeskundigheid aannemen?

Fried vindt dat als je ervaringsdeskundigheid in wil zetten je hier wel een opleiding voor moet volgen en dan met name vanwege bovenstaande dilemma’s. Je moet weten hoe je je ervaringsdeskundigheid professioneel in kan zetten. Sommigen kunnen dat wellicht al op eigen inzicht, maar over het algemeen is scholing hiervoor erg belangrijk. Wanneer Fried gesprekken heeft met zijn teamleden over ervaringsdeskundigheid en het inzetten hiervan wijst hij mensen op de mogelijkheid om hier een opleiding voor te doen.

In de strategische koers van Dimence krijgt het versterken van het naastenbeleid een prominente plek. Dit betreft op een gelijkwaardige en aandachtige manier samenwerken met naasten en een focus op systemische aanpak. Wij behandelen mensen in hun contact. Mijn vraag aan Fried is dan ook: Zouden wij een familie-ervaringsdeskundige aannemen? Fried: “Ik hoor nu voor het eerst dat er ook familie-ervaringsdeskundigen bestaan. Ik zou het zeker het overwegen waard vinden als ik weet wat dit precies inhoud en wat de meerwaarde hiervan is binnen een team. Ik ken wel lotgenotencontact en ik weet dat hulpverleners vaak in hun familie ook een familielid hebben waarmee ze hetzelfde hebben meegemaakt”.

Ook aan Fried heb ik gevraagd hoe het mogelijk is dat ervaringsdeskundigheid binnen het SCOS zo is ingebed. Hij licht toe dat bij de afdeling herstelgerichte behandeling autisme (HBA) een goede ervaringsdeskundige werkt. Dus wij hebben hier in de eerste plaats ook goede ervaringen mee. Toen ik kwam, was die er al. “Op het moment dat iemand er is, zie je ook wat hij allemaal kan doen en dan ga je er ook veel meer gebruik van maken. Bij mijn sollicitatiegesprek was een cliënt aanwezig. Dit was voor mij de eerste keer dat ik met een cliënt in een sollicitatiegesprek zat. Dat was hier een standaard procedure. Dus ergens heeft iemand dat in het verleden bedacht en ze zijn het gaan doen waardoor je ook de positieve kant ervan leert kennen en het mogelijk ook meer benut.. Op het moment dat je met een soort vrees zegt: 'nou we gaan dat niet doen, we zien alleen maar de nadelen ervan', dan zul je ook nooit leren dat het wel nuttig kan zijn. Ik kan me niet voorstellen om nu een sollicitatiegesprek te doen waar geen cliënt bij is. Het is gewoon de normaalste zaak van de wereld”

Fried zegt over het aannemen van een ervaringsdeskundige: “Als het een positieve bijdrage kan leveren aan het herstel van cliënten, waarom zou je dan geen ervaringsdeskundige of zorg professional met ervaringsdeskundigheid aannemen? Toen ik de opleiding deed, werd er gezegd dat je niets met cliënten deelt. In de opleiding zelf moest je aan je klasgenoten je hele hebben en houden vertellen omdat je dan een goede hulpverlener zou worden. Ik heb gemerkt dat je het soms wel kan gebruiken als je dat maar op een professionele manier doet en er verstandig mee omgaat.”

Fried benoemt dat hij geen verschil kan bedenken tussen het aannemen van een ervaringsdeskundige of een zorgprofessional met ervaringsdeskundigheid (ZME) omdat er aan beide groepen voor- en nadelen zitten. “Op het moment dat je een ZME hebt ,dan heb je als nadeel dat diegene ook andere zorgtaken heeft waar hij/zij aan moet denken en de vraag is dan ook of er voldoende ruimte is voor ervaringsdeskundigheid. Als je puur kijkt naar ervaringsdeskundigheid dan kun je beter een ervaringsdeskundige nemen en geen ZME omdat die zich dan daarop kan focussen. Het kan natuurlijk ook een voordeel zijn dat een ervaringsdeskundige zorgtaken op zich kan nemen. Ik vind sowieso niet dat je kan zeggen dat de één beter zou zijn dan de ander”.

Het inzetten van ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid wordt steeds meer geaccepteerd. Mensen merken de positieve kant ervan en zoals Fried ook zegt: waarom zou je het dan niet doen?