Zwanger zijn en het krijgen van een kind is voor de meeste vrouwen een vreugdevolle gebeurtenis. Voor vrouwen met een bipolaire stoornis is het hebben van een kinderwens vaak het begin van een zoektocht naar informatie over erfelijkheid, invloed van de zwangerschap op de bipolaire stoor nis en wel of geen medicatiegebruik tijdens de zwangerschap. Vooral de postpartumperiode is voor vrouwen met een bipolaire stoornis een risicovolle periode. De kans op een recidief is met medicatie gebruik 25 30% en zonder medicatiegebruik tegen de 70%.

Er zijn geen cijfers bekend over subsyndromale symptomen in de postpartum periode. Meer en meer is er aandacht voor slaapverstoring rondom de bevalling op postpartum psychopathologie. Echter, er is nog geen onderzoek gedaan waarin zowel stemming als slaap worden gemeten bij een groep zwangere vrouwen met een bipolaire stoornis (en/of een postpartum psychose in de voorgeschiedenis).

In 2012 startte de inclusie van (in totaal 100) patiënten voor het eerder genoemde promotieonderzoek. In dit onderzoek wordt bekeken of slaapverstoring tijdens de zwangerschap en/of in de periode van de bevalling een voorspeller (risicofactor) is voor depressieve, (hypo)manische of psychotische verschijnselen in de postpartum periode. Daarnaast wordt onderzocht wat het beloop van de bipolaire stoornis is tijdens de zwangerschap en de postpartum periode. Zo kijken we onder andere naar het medicatiegebruik tijdens de zwangerschap en het vóórkomen van depressieve en (hypo)manische symptomen.

Meer kennis over de invloed van slaapverstoring tijdens zwangerschap en de perinatale periode kan helpen bij het ontwikkelen van richtlijnen voor preventie/behandeling van een postpartum psychose en postpartum depressie bij vrouwen met een verhoogd risico hierop. 

Het is een naturalistische studie. De studie heeft geen invloed op de behandeling die gegeven wordt. Patiënten worden eenmaal geïnterviewd (bij inclusie) en vervolgens wordt op vooraf vastgestelde tijden gevraagd vragenlijsten in te vullen. Ook houden deelneemsters gedurende in totaal acht weken een slaapdagboek bij. Na de bevalling zullen obstetrische gegevens opgevraagd worden bij de gynaecoloog. Het onderzoek duurt vanaf enig moment in de eerste drie maanden van de zwangerschap tot twaalf weken na de bevalling.

Dit prospectieve cohort willen we als basis gebruiken voor meerdere (deel) onderzoeken. Tevens zijn er plannen om de ontwikkeling van de kinderen te volgen met als doel meer duidelijkheid te krijgen van het effect van medicatie en/of psychiatrische symptomen tijdens de zwanger schap op de ontwikkeling van de kinderen. Een literatuuronderzoek is gedaan door M. van der Klis, student verplegingswetenschap (begeleid door prof. dr. Peter Goossens) met als thema: Tegen welke zorgen, problemen en onzekerheden lopen vrouwen met een psychiatrische stoornis aan voor of tijdens zwangerschap. Het opzetten van een kwalitatieve studie is in uitvoering.

De invloed van slaapverstoring tijdens de zwangerschap en rondom de bevalling op het functioneren in de periode na de bevalling bij vrouwen met een bipolaire stoornis of een postpartum psychose in de voorgeschiedenis (sleepregbd).  

Wat is het doel van het onderzoek?
Het hoofddoel van dit onderzoek is het onderzoeken of slaapverstoring tijdens de zwangerschap en in de periode rondom de bevalling een voorspeller is voor het ontstaan van depressieve, (hypo)manische of psychotische verschijnselen in de periode na de bevalling. Door dit onderzoek krijgen we een beter inzicht in de specifieke rol van slaapverstoring en, meer in het algemeen, in het beloop van de bipolaire stoornis tijdens de zwangerschap en in de postpartum periode. Meer kennis over de invloed van slaapverstoring tijdens zwangerschap en de perinatale periode kan helpen bij het ontwikkelen van richtlijnen voor preventie/behandeling van een postpartum psychose en postpartum depressie bij vrouwen met een verhoogd risico hierop. Daarnaast kent het onderzoek enkele subdoelen: onderzoeken of psychiatrische symptomen, syndromaal of subsyndromaal, gedurende de zwangerschap, postpartum psychopathologie voorspellen; onderzoeken of het gebruik van psychoactieve medicatie gedurende de zwangerschap en de perinatale periode geassocieerd is met een afname van het risico op postpartum psychopathologie; onderzoeken of overdag bevallen geassocieerd is met een afname van het risico op postpartum psychopathologie. onderzoeken of het gebruik van de Edinburgh Postnatal Depression Scale postpartum psychopathologie voorspelt in een populatie van zwangere vrouwen met een bipolaire stoornis; onderzoeken of slaapverstoring in de vroege zwangerschap subsyndromale stemmingssymptomen of syndromale stemmingssymptomen voorspelt in de latere zwangerschap.

Dit onderzoek richt zich op het functioneren van vrouwen met een bipolaire stoornis of een geschiedenis van postpartum psychose in de periode na de bevalling. Onderzocht wordt of slaapverstoring tijdens de zwangerschap en rondom de bevalling invloed heeft op dit functioneren. Door dit onderzoek krijgen we een beter inzicht in de specifieke rol van slaapverstoring en, meer in het algemeen, in het beloop van de bipolaire stoornis tijdens de zwangerschap en in de postpartum periode. Meer kennis over de invloed van slaapverstoring tijdens zwangerschap en de perinatale periode kan helpen bij het ontwikkelen van richtlijnen voor preventie/behandeling van een postpartum psychose en postpartum depressie bij vrouwen met een verhoogd risico hierop.

Om dit te onderzoeken worden 130 zwangere vrouwen (ouder dan 18, minder dan 12 weken zwanger bij aanvang van het onderzoek) gevolgd tot enkele weken na de zwangerschap. Deze vrouwen wordt gevraagd op verschillende momenten in de zwangerschap enkele vragenlijsten in te vullen, gedurende de gehele zwangerschap een life-chart bij te houden en gedurende in totaal 6 weken een slaaplogboek bij te houden. Deelneemsters blijven hun vertrouwde psychische hulp en medicatie ontvangen. Deelname aan dit onderzoek vormt dan ook geen extra risico voor vrouw en kind. Bij aanvang van het onderzoek wordt u geïnterviewd en worden een aantal vragenlijsten ingevuld. Alle verzamelde gegevens worden gecodeerd verwerkt en zijn dus niet te herleiden tot de individuele deelneemsters. De verzamelde gegevens worden alleen gebruikt voor dit onderzoek. Op basis van de onderzoeksresultaten worden wetenschappelijke artikelen en rapporten geschreven.

Het onderzoeksteam bestaat uit de volgende medewerkers van het netwerk Dimence Bipolair:

• Anja Stevens (psychiater en hoofdonderzoeker)
• Tanja Dijk (onderzoeksondersteuner)

Daarnaast wordt het onderzoek begeleid door:

prof. dr. R.W. Kupka (VU medisch centrum)
prof. dr. A. Honig (VU medisch centrum)
dr. E.A.M. Knoppert-van der Klein (Rivierduinen) 
dr. B. Broekman (OLVG)
dr. S. Draaisma (VU medisch centrum)
prof. dr. P.J.J. Goossens (Dimence)